Чамдык тыва аттарның үндезини
Айыжы – аюуш – аас-кежиктиң чеди бурганнарының бирээзи (один из семи будд счастья)
Айыраа – санскр. аюур «эмнеп турар»
Алдын-Херел – моол: алтан гэрэл ‘алдын чырык’ – бурган шажынчы судур ады
Амаа – моол: амаа – дядя, тетя
Ананды – Ананд – санскр. бүгү өөрүшкү; Бурган-Башкының эң чоок өөреникчилериниң бирээзи. Ооӊ ады.
Аракчаа – рагчаа – санскр. камгалакчы-сагыызын (гений-хранитель)
Аранчын (Эренчин) – ринчин, рэнцэн – төв. rin-chen (ринчен) эртине (драгоценность)
Араптаң – төв.: rab-brtan (рабтэн) – кончуг быжыг (весьма прочный)
Артына (Эртине) – санскр.: ратна – драгоценность
Баазаң – төв.: Шолбан-сылдыс, пятница хүнү
Бавуу – төв.: маадыр
Бадыраа – санскр.: bhadra – эки
Базыр (Мазыр) – санскр.: ваджра – очур
Базыр-Сат (Базыр-Сады) – санскр.: Ваджрасаттва – Очурсады бурган
Базыр-Тараа – санскр.: Ваджрадхара – Очурдаара бурган
Байырты-Белек – моол: баярт бэлэг – байырлыг-белек
Байыскылаң – моол: баясгалан – өөрүшкү, хөглээшкин
Балган – төв.: Улуг бүзүрел-чүдүлге.
Балдаң – төв.: преисполненный вдохновением
Балдыр – төв.: курительница
Балчат – төв.: прославленный величием
Балчын – төв.: величественный, дарящий величие
Балчыр (Балчар) – төв. исполненный величием
Барчын (Барчың) – төв.: кыдыг-кызыгаарга четкен
Баянды – моол: баянт – байлактыг
Бегзи – төв.: куяк
Бириңлей (Бүрлей, Бүрүле, Бирлей) – төв.: ниити каттышкан үүле-херек; ыдыктыг бойдусадыларның ачы-буянныг үүле-херээ
Бойду – санскр.: бодхи – бурган шажынчы тергиини, ыдыктыы; чырыткы; Будда байдалы
Бумба – төв.: Сатурн, суббота (чеди-хонуктуң алдыгы хүнү)
Буян – санскр.: punya – буян
Буянды – моол: буянт – буянныг
Бүдегечи – моол: бүтээгч – чаяакчы, бүдүрүкчү, күүседикчи
Бүлчүң (Бүлчүн, Булчуӊ, Булчун) – төв.: дээжи, бир чүвениң эң экизи, эң бажы
Калзаң – төв.: аас-кежиктиг
Камбаа – төв.: khams-pa (кампа)
Кандан – төв. тушита ораны – бурган шажынында чыргалаңныг арыг черлерниң бирээзи, дываажаң ораны
Канчыыр – ганжуур төв. чарлыктың очулгазы
Кенден – төв. хуурак
Кечил – төв. послушник
Комбу – төв. сүзүк-чүдүлге
Кончук – төв. эң дээди, эң үстүкү
Коңгар – гонгор – төв. ак чүдүлгелиг
Кочаа – гочоо төв. куяк
Куңгаа (Куңаа) – төв.: kun-dga’ (кюнга) – шурту чүве үнген (все выходящий)
Кунчун (Күнчүн) – төв.: бүгүнү болгаап чөпшээреп турар (все соизволяющий)
Күдес – моол: гүдес – туруштуг (стойкий)
Күйүк – моол: гүег – арзылаң оглу
Күңзең (Күнзүң) – төв.: шуптузунга чаагай
Даваа – төв. (моол. даваа): Ай, понедельник (чеди-хонуктуң бирги хүнү)
Дагба – төв. grags-pa (тагпа) – ээ(зи), баштың
Дажы – төв. (моол. даш, бурят: даши): благоденствие
Дамба – төв. дамба – высший, религиозное учение
Дамдын (Дамдың) (-оол) – төв. rta-mgrin – чиӊге үннүг (моол. дамдин, дамиран)
Дамчай – дамчаа – төв. высшее учение
Дандар – санскр.: тантра – чажыт өөредиг
Данзын (Тензин) – төв. bstan 'dzin – Өөредиг тудукчузу (моол. данзан)
Данзырын (Данзырың) – дансран – төв. честный
Данчыыр (Данзыыр) – тангьюр – төв. данджур
Даржаа (Даржай) – төв. распространяться
Дарый – санскр.: сылдыс; богиня Тара – спасительница, избавительница
Дарыйгы (Дарийги) – моол.: Дарь эх – Тара ийе (ава)
Дарыма (Дарма, Дарбаа) – санскр.: дхарма – Өөредиг
Даян – моол.: даян – эң күчүлүг, бүгүнү шыдаар, дээди, бүгү-ниити (всемогущий, высший, всеобщий)
Делгер – моол.: дэлгэр – долу, элбек, чаагай (полный, изобильный, обильный, благодатный)
Делик (Делег) – төв.: хорошее спокойствие
Дембирел – төв. связь, узы
Довуу (Товуу) – төв. дошкун, килеңниг
Долгар – төв. спасительница, белая Тара
Долума – төв.: ролма – избавляющая мать (один из эпитетов богини Тара)
Дондуп – төв.: don-grub (дондуб) –совершающий деяние
Доңмит (Догмид) – төв.: независтливый
Допчун – төв.: всесильный
Доржу – төв.: rdo-rje (дорже) – алмаз
Дорлук – төв.: воплощение могущества
Дугар (Дукар, Дүгер, Дүгүр, Дүкер) – төв. ак пөс чаглактыг
Ёндан (Чондан) – төв. yon-tan (йонтэн) – билиг
Ёңзак (Ёнзук) – ёнзог – моол. каприз
Ёнзан – ёнзон – төв. мерген угаанныг башкы
Идам (Ыдам) –төв. сагыызын, камгалакчы бурган (моол: ядам)
Каадамба – гаадамба – төв. өөрүшкүлүг (преисполненный радости)
Каваа – ka-ba (кава) гаваа – төв. өөрүшкү
Калдаң (Калдың) – төв. өөрүшкүлүг; преисполненный участи (моол.: галдан)
Лакпа (Лагба) – төв. кедергей улуг; меркурий; среда чеди-хонуктуӊ үшкү хүнү (моол.: лхагва)
Лопсаң – төв. угаан-сарыылдыг (моол.: лувсан)
Лудужап (Лүдүжап, Лүдүжеп) – лүд – төв. долаа (выкуп) + чап төв. камгалал
Лүдүп – лүдэв – төв. суг ээзи
Лүндүп – лхүндэв, лхүнрэв – төв. lhun-grub (лхундуб) туттунуп турар (сооружаться)
Магаранзаа (Магаранчы) – санск.: махараджа – дээди хаан
Магбын (Нагбын) – төв. шериг баштыңы
Мазылай (Мачыылай) – орус. Василий
Майдыр – санск. Майтрея: бүгү амылыгларга энерелдиг
Максыр (Маскыр, Магсыр) – төв. Яманың (тыва: Эрлик-Ловуӊ-хаан) кадыны
Максыржап – төв. Яманың кадынынга камгалаткан.
Мандал – санск. мандала: 1. октаргай тургузуу; 2. шажынчыларның өргүл салыр тускай херексели
Мандараа (Мандарый) – санск. мантра
Манзан (Манзай, Маӊзай) – төв. хөйнү туткан, хөйнү чагырган; отту ойзу адаар ат
Маны(й) – санск. мани: эртине, суузун-чинчи (жемчуг)
Маныгы – банага – моол. күзел, фантазия
Маңзырыкчы (Банзарыкчы, Мазырыкчы) – банзрагч – санскр. панча ракша – чүдүлгениң беш таңныылы
Матпа(а) (Бадма, Падыймаа) – санскр. padma лотос
Мижит – төв. (моол. мижид) 1. чайгылыш чок, быжыг туруштуг; 2. беш даяаны-буддаларның бирээзи Акшобхьяның төвүт ады. Могаг-шылаг чок
Мижит-Доржу – төв.: очур дег быжыг туруштуг
Минчиир – минжүүр – төв. өскертинмес
Мичик – төв. үрелип бузулбас, мөңге
Моламдай – молом – төв. алгыш-йөрээл + дай
Моңгалбии – моол. монгол би: моол мен
Мужааң – моол. бызаңчы
Муна – моол. улуг аар маска
Мунзук (Мунчук) – төв. (моол. пунцаг): сайзыралдыг, аас-кежиктиг, магалыг, долган
Мындырыяа (Миндирияа) – санскр.: вайдурья: төв. бинтурия: берилл
Мыңмыр (Ныңмыр) – төв. (моол. мягмар): марс; чеди-хонуктуң ийиги хүнү
Мыкылай – орус. Николай
Найдан (Найдаң, Найдың) – төв. 1. баштың, улуг назылыг хүндүткелдиг лама; 2. октаргай, өртемчей; 3. мөңге чорук
Намгай – төв. nam-mkha’ (намха) космос, дээр
Намдак – төв. 1. көңгүс арыг; 2. алдарлыг
Намзырай – төв. (моол. намсрай): эки оолак – байлакшылдың бурганы Вайшраванның (Кувераның) төвүт ады
Намнаң – төв. эки херел
Намчак – төв. октаргай демири
Намчалмаа – төв. долу тиилелгелиг ие. Ума деп кыс бурганның ойзу адаан аттарының бирээзи
Намчыл (Намчал) – намжил – төв. долу тиилелге, тиилелгелиг
Нанзат – төв. чырыдыкчы
Нанчыт – төв. сес херелдиглер; судур ады
Наңзалмаа (Намзалмаа) – төв. чырыткылыг ие
Натпит – төв. надмэд (моол. надмид): аарыг чок
Натсак, Насак – төв. нацог: октаргайның
Натсак-Доржу – төв. нацог-дорже: октаргайның очуру
Нимаа – төв. nyi-ma’i (ньима) (моол. ням): Хүн; чеди-хонуктуң чедиги хүнү – улуг-хүн
Нимаажап – төв. хүннүң камгалалында
Норбу (Нуруп) (-оол) – төв. (моол. норов) эртине
Нордак – төв. байлактар ээзи
Нордуп – төв. (моол. нордов) эртине бүдүрүкчүзү; бай
Норжай – төв. байлакшыл арбыдадыкчызы
Норжуң – төв. (моол. норжин): хөреңги берикчизи; эгээртинмес байлактың агымы; Өртемчей камгалакчызы Индраның кадыны – Ак Дээрниң бурганы
Норзун – төв. байлактыг; байлактар ээзи
Норпул – төв. үнелиг чырыткы
Нүрзат (Нүрсат, Нурсат, Нүрзет) – төв. дүрген
Ойдуп – төв. (моол. ойдов), санскр. сиддха: илбиниң боттанганы; шиди
Оржуңмаа (Уржуңмаа, Уржаана) – санск. уржина: бурганнарның бажын каастаан эртинелиг бөрт
Откун – моол. отгон: хеймер, хенче
Очур (-оол) – санскр.-моол. очир, вачир, санскр. ваджра: алмаз
Очуржап – моол-төв.: очурга камгалаткан
Оюу (Оюун) – моол. оюун: 1. эртинелиг даш бирюза; 2. угаан-сарыыл, интеллект
Өлзей (Өлчей) – моол. өлзий: аас-кежик, тайбың, менди-чаагай, кежик
Өөлүң (Өөлин, Оолин) – моол. үүл (эрги моол. Өгэлүн): булут
Өргүмчү (Оргумчу) –ламаларның эктин ажыр эштип алган чоруур тускай хеви (моол. орхимж)
Пагба (Пагма) – төв. ыдыктыг, буянныг
Сагаан (-оол) – цагаан – моол. ак
Сайын – сайн – моол. эки
Самба – цамба – төв. божество Брахма (Эсруа – Зерван); самба – төв. намерение
Самбуу – самбуу – төв. эки (хороший)
Самбылдай – цэмбэл – төв. увеличение продолжительности жизни; сампил – төв. размышлять
Самдан (Самдаң) – самдан – төв. bsam-gtan (самтэн) – даяан (медитация, созерцание)
Самыяа – санскр.: samaya – сүзүк-чүдүлгеде быжыг туруштуу, сүзүк-чүдүлгени сагыыры, сагыл (моол: самъяа, самиа)
Сандак (Сандык) – сандаг – төв. чажыт ээ(зи)
Санчай (Саңчай, Санчы) – төв.: Бурган-Башкы (Будда)
Санчат (Саңчат) – төв.: благодеяние
Севээн – төв. tshe-dbang (цэван) полный жизни (моол: цэвээн)
Седен – төв. преисполненный жизни (моол: цэдэн)
Седип – төв. жизненное творчество; жизнеописание (моол: цэдэв)
Сенди – төв.: узун назылыг чуртталга дугайында төөгү (история о продолжительности жизни; моол: цэнд)
Сеңги – төв.: seng-ge (сэнгэ) – арзылаӊ
Сеңгил – моол: хөглээшкин, өөрүшкү (моол: цэнгэл)
Серен (Сериң, Серең) – төв.: узун назы (моол: цэрэн)
Сереп – төв.: төрел (моол: цэрвэ, цэрэв)
Серимаа – төв.: узун назылыг ие
Симчит (Синчит) – төв.: величие (моол: сэвжид)
Содунам (Сонам) – төв. sod-nams (сонам) – буянныг үүле (моол: содном, соном)
Сосур – сосор – төв. шуут аӊгы, өске
Сотпа – төв. снисходительный
Сундуй – төв. илбилиг сөстерниӊ чыындызы; бурган шажыныныӊ судурунуӊ хурааӊгай ады.
Суңгар (Шоӊгур, Суӊгар-оол, Шоӊгур-оол) – түрк: начын (сокол) куштуӊ бир хевир – кречет.
Сүрүң – төв.: сагыызын-камгалакчы (моол: сүрэн)
Тавылаң – моол. предопределение, судьба тавилан
Тактаң – төв. (моол. дагдан): алдаржаан, алдарлыг
Тана – перс.: дана ‘суузун-чинчи (жемчуг)’; түрк.: тана – перламутр
Таңгыт – бур.-түрк. taŋut: Төвүт чанында бир чоннуң ады
Тарбаа – төв. хостакчы
Тая – төв. кыдыг-кызыгаар
Тогдук – төв. 1. агат; 2. Дээр кызаңнаашкынындан камгалакчы
Тойбу – төв. чарлал, медээ
Тойбу-Хаа – төв. өөрүнчүг медээ
Төгүс (-оол) – моол. төгс: долу, төнген, шупту, сайзырангай, тергиин, дээди, кызыгаар чок, деңнелге чок
Чамдык тыва аттарның үндезини-4
Төмүр – моол. төмөр: демир
Туван – төв. аржыларныӊ (аскеттерниң) чагырыкчызы. Будданы ойзу адаар аттарының бирээзи
Туванчап – төв. аскеттер чагырыкчызынга камгалаткан
Түгжү – төв. өршээл
Түмен – бур.-түрк.: tümän – он муң
Түмен-Далай – бур.-түрк.: хемчээл чок далай
Увааш (Уваш, Уважа, Уважы) – санск. upasaka: шажынның беш сагылын четтирген
Нравится1Показать список оценившихОтветить
История Тувы | TӨӨГY
История Тувы | TӨӨГY 14 ноя 2016 в 23:28
Увааш (Уваш, Уважа, Уважы) – санск. upasaka: шажынның беш сагылын четтирген кижи (кенин сагылдыг)
Уванчаа (Уванчык) – төв. dbang-phyug (ванчуг) (моол. ванчиг): эргелиг
Утпал (Удбала) – санск. utpala: ак-көк өңнүг падма чечек
Удумбара (Удумбар, Үдүмбараа) – санскр. udumbara (моол. удамбар): бурган шажынчыларның тоолчургу ыяжы; буддалар чер кырынга төрүттүнүп турар үеде чечектелир чечек
Хайдып – төв. илби-шидилиг (моол: хайдав)
Чалзып (Чалзап) – төв. последователь бурхана жалцав
Чалзырай – жалсрай – төв. принц, царевич
Чамбал – жамбал – төв. величественный
Чамзы – төв. гьяцо – далай (моол: жамц, жанц)
Чамзырың – жамсран – төв. сестры
Чамыяң – жамъян – төв. благозвучный
Чанчып – жанчив – төв. byang-chub (жанчуб) совершенство: Чанчывай (Чанчыппай)
Чапсың – жавзан – төв. святой
Чапсымаа – жавзмаа – төв. святая мать
Чимит (Шимит, Шивит, Чимит-оол, Шимит-оол, Шивит-оол) – чимид – төв. нет смерти
Чоксум – чогсом – төв. три высших
Чүлдүм (Сүлдем) – төв. tshul-khrims (цултим)
Чымба – жамбаа – төв. милосердие
Шагдыр (Шактар) – төв. чагдор (моол. шагдар): очур туткан: Очурмаанай бурганны ойзу адаар ат
Шагдыржап – төв. чагдорчап (моол. шагдаржав): Очурмаанай бурганга камгалаткан
Шагдыр-Сүрүң – төв. чагдор-цүрен (шагдарсүрэн): сагыызыны Очурмаанай бурган
Шагжы – төв. …… (моол. ……, санскр. мудра): салааның им-демдээ
Шинин – төв. (моол. шинэн) дөргүл-төрел
Шириндивии – санскр. чайыннанган дээр, Улуг дээр
Ширинең (Ширнен, Ширниң) – төв. билиг чүрээ – праджня-парамитаның кыска вариантызы болур «Жом-даг-дэ-ма шэй-раб-жи парол-ду чин-би нин-бо шуг-со» деп судурнуң хурааңгайлаан ады
Ширме (Ширим, Шириң) – моол. ширэм: шой
Ширшин (Ширчин) – төв. (моол. ширчин) кызыгаар чок мерген угаан, белги-демдек
Шогжал (Чойжал, Шожул) –– төв. (моол. чойжил): Өөредигниң ээзи – Эрлик Ловуң-хаан
Шожулчап (Шойжулчап) – төв. Эрлик Ловуң-хаанның камгалалында
Шойдак (Шойдук) – төв. (моол. чойдог): Өөредиг алдары
Шойдаң (Шойдан, Шойдуң) – төв. (моол. чойндон): күчү-күштүг шажын, эртемден
Шойдуп – төв. чырыткылыг угаанны шажындан алган; шажын ёзулалы; шажын өөредиин туюлунга чедир өөренири
Шоюң – төв. шажын делегейи, шажын хүрээлеңи
Шоюңгаар – төв.: Өөредигниӊ төгерии (моол: чойнхор)
Шоюңзун – төв. шажынга өргүл
Шөмбүл – төв. шажын нептередикчизи
Шулуу(н) – моол. чулуу: даш
Шындазын – шандасан – моол. сиир (сухожилие)
Шыырап – төв. shes-rab (шэраб) (моол. шарав, шийрав) угаан-сарыылдыг; чайгаар билири; кызыгааржок мерген угаан. Алды парамиталарының бирээзи
Ямбыл – төв. аялга өөскүдүкчүзү; аялганың алгып хөгжүүрү; буян-кежик арбыдалы
Яндак – төв. алыс-шынныг, шын сөстүг, авыралдыг
Янчываа (Янчымаа) – төв. янчаңмаа: аялгалар чагырыкчызы, аян үннүг. Чечен сөстүң, ыры-хөгжүмнүң, уран-чүүлдүң камгалакчызы болур Сарасвати – деп кыс бурганның төвүт ады
